Betekenis: de lange geest, continue waarneming, behouden van je aandacht
Zanshin kun je tijdens yoga oefenen, van houding naar houding. Je zou kunnen denken dat alleen de eindhouding van belang is. Dat is dan het enige nuttige moment om op te letten. Zanshin is juist het oefenen om op elk moment dezelfde aandacht te houden. Het onderwerp van je aandacht kan op een soepele manier veranderen. De dingen komen en gaan, de aandacht blijft hetzelfde. In Japan wordt zanshin in veel disciplines geoefend:
Kalligrafie:
- Aandacht terwijl je kwast inkt opneemt
- Je bent geconcentreerd voordat je kwast het papier raakt
- Tijdens het maken van de vorm
- Na het schrijven als je kwast het papier verlaat
Thee ceremonie:
- Van het pakken van de ingrediënten
- Het maken van de thee
- Het inschenken
- Het proeven
- De nasmaak
- De warme thee in je buik
Kendo, zwaardvechten:
- Je bent geconcentreerd voor het gevecht begint
- Je bent geconcentreerd als je tegenover je tegenstander staat
- Je bent geconcentreerd tijdens de wedstrijd
- Wanneer je een punt hebt behaald, loop je niet zomaar weg, je blijft alert
Nu! Yoga:
Je concentratie begint al wanneer je met je mat onder je arm naar de yogaschool gaat. Je kan nog best een praatje maken met iemand. Bij het neerleggen van je spullen ben je aanwezig, als je gaat zitten is er aandacht. Je merkt dat er anderen binnenkomen en ook plaats nemen.
Aan het begin van de les zitten we even stil. Dan gaan we naar de hol-bol oefening. Tussen zitten en op handen en knieën staan zit een beweging die we met dezelfde aandacht maken. De aanwijzingen die er zijn om van asana A naar asana B te gaan zijn niet om dwangmatig te oefenen en alles te keuren op goed of fout. De aanwijzingen zijn er om aandachtig te blijven en gericht te bewegen. Geen omwegen, wiebelingen, twijfels, nodeloos rondkijken, gapen, krabben, keel schrapen, zuchten, friemelen, schudden, zeuren in je hoofd. Houd het simpel, beweeg direct, houd directe aandacht, oefen vol overgave stil te zijn en te observeren.
Als we hebben gezeten en we leggen ons kussentje aan de kant, dan gooien sommigen hun kussen opzij en steunen of bewegen gapend naar hand-knie-stand. Ze pakken de concentratie pas weer op als de docent het signaal geeft om iets te doen. Yoga is van het begin van de les tot het einde. Je kunt het niet zien. Zanshin is yoga, met doorlopende lange aandacht.
Nog één voorbeeld dan.
Je staat in de staande vooroverbuiging ‘uttanasana’ en je ziet een stipje op je voet en je pulkt er even aan. Is het een sproet of een stofje vraag je je af. Je voelt meteen even hoe scherp je nagel is en bedenkt dat je die eigenlijk moet knippen als je thuis bent, je ziet je badkamer voor je. Dan hoor je een aanwijzing en ga je mee naar de volgende oefening. Je hoofd heeft het druk en gaat van hier naar daar, je lichaam wordt meegesleept door de oefeningen heen. Spanningen door afleiding, het niet loslaten van spanningen in asana’s, het maken van onnodige bewegingen, alles zorgt ervoor dat je net als in je dagelijks leven heel veel laat gebeuren waar je geen grip op hebt, waardoor je aan alle kanten energie lekt.
Oefen ‘hond met het hoofd naar beneden’ als je er naartoe gaat, als je er in staat, als je er uit beweegt. Steeds met zanshin.
Rondkijkend door de zaal zie en hoor je als leraar een gebrek aan zanshin terug in lichamen die net niet helemaal aan het oefenen zijn. Zalen met veel ervaring zijn geruisloos, vallen niet om, maken met wijsheid en zelfinzicht persoonlijke aanpassingen zonder het iedereen te laten weten, ze zuchten en hoesten niet en hebben weinig tijd nodig voor transities die precies en in stilte verlopen. Links is links en rechts is rechts. We hebben veel les gegeven aan nieuwe groepen. Lawaaierig, voeten niet recht, wiebelig, slordig, te moeilijk, ja maar iedereen kan het behalve ik, net niet helemaal strekken, buiten adem, rood aangelopen, bezorgd, na tien seconden weer ingezakt, net geen negentig graden, aanwijzingen moeten veelvuldig herhaald worden, instructies gemist door onoplettendheid en drukmakerij.
Sommige mensen denken dat je alleen maar oplet om het niet fout te doen. Opletten om te keuren en corrigeren.
Maar daar gaat het niet eens om, het gaat er om dat je verantwoordelijkheid neemt voor je aanwezigheid. Bewustzijn in elke vezel en in je omgeving.